آشنایی با بعضی از روش های فعال تدریس

 

آشنایی با بعضی از روشهای فعال تدریس

 

یکی از عناصر اصلی در برنامه درسی و طراحی آموزشی" موضوع روشهای یاددهی یادگیری

است و کلیه اقدامات و تصمیمات" ضمن اجرای روش به مرحله ظهور می رسد ویادگیری اتفاق

می افتد . در طراحی آموزشی "موضوعاتی چون اهداف "روشهای ارزشیابی" وسایل آموزشی

و........  تدوین و از طریق روش تدریس به کارهای عملی تبدیل می شود .اگر روشهای تدریس

 مورد استفاده به خوبی انتخاب و اجراء شود " بدون شک خلاقیت دانش آموزان نیز مجال پرورش

 پیدا میکند.درنتیجه"روشهای یادگیری   به دانش آموزان آموزش داده می شود و آنان می دانند

 چگونه یاد بگیرند که یاد بگیرند ( یاد گیرییادگیری ) .حال درزیر به بعضی از روشهای فعال

تدریس اشاره می کنیم

رسید

1

-     روش حل مسئله

ن به هدف در هر اقدامی"نوعی حل مسئله است.

مراحل روش حل مسئله ( الگوی جان دیویی)

1- مشخص کردن مسئله در تمام ابعاد برای شاگردان

2-جمع ؟آوری اطلاعات برای ساخت فرضیه

3-فرضیه سازی بر اساس حدس گمان اولیه

4- آزمایش فرضیه ها توسط شاگردان و ثبت نتایج آزمایش ها  که درستی یا نادرستی فرضیه ها

مشخص گردد

5- نتیجه گیری" تعمیم و کاربرد فضیه ها ی مورد قبول جهت استفاده دیگران

مراحل روش حل مسئله ( جورج پولیا)

1-               درک و فهم مسئله توسط شاگردان بوسیله: توجه دادن ذهن فراگیران به مسئله- تشریح واژه های

کلیدی- بیان مسئله توسط فراگیران به زبان ساده- تعیین معلومها و مجهول ها ی مسئله- تشخیص

شرایط و محدودیتهای مسئله- رسم شکل یا نمودارجهت فهم بهتر مسئله برای شاگردان –

نقش راهنما بودن معلم و فعال بودن شاگردان)

2- نقشه کشی یا طراحی برای حل مسئله- در این مرحله مسئله حل نمی شود "بلکه نقشه هایی طرح

وبهترین آنها انتخاب می شود

3-  اجرای نقشه و راهبردهای انتخاب شده. که در این مرحله مهارت های لازم برای انجام پروژه  را

 آموزش می دهیم " نیروها و امکانات را سازماندهی می کنیم" وعملکرد روش ها را بعد از حل واجرا

 توسط شاگردان "به مقایسه می گذاریم

4- بازنگری و کنترل " که شاگردان مراحل انجام شده را دوباره با کمک معلم " کنترل و ارزشیابی

می کنند. در این مرحله شاگردان مواردی چون"کنترل و مقایسه چند مورد از نقشه ها-توصیف و

تشریح جواب مسئله و نوشتن توضیحات  پایانی – حل بعضی از مسائل  مشابه – مقایسه

جوابهای به دست آمده – ارتباط دادن جوابها با اهداف صورت مسئله –تعمیم دادن جواب ها "تعمیم

 نتایج و استفاده از آنها در مو قعیتهای جدید

***************

2-                 روش ایفای نقش

یکی از روشهایی که در تکوین شخصیت فردی و اجتماعی شاگردان سهم زیادی دارد "روش ایفای

 نقش است "زیرا نمونه های کوچکی از ایفای نقشهای زندگانی است و بهتر از بقیه روش ها شاگردان

را در عرصه زندگی می آزماید

امتیازات روش ایفای نقش

1- ایجاد شور وشوق و انگیزه درونی در فراگیران

2-مشارکت وفعالیت کلیه شاگردان

3- کاهش کم رویی و خجالت شاگردان

4- افزایش مهارتهای روانی – حرکتی شاگردان

5- تقویت نگرشها و طرز تفکر جدید وقبول ارزشهای اجتماعی توسط شاگردان

6-تقویت قدرت مدیریت و سازماندهی شاگردان د رکلاس و آینده شغلی آنها

شرکت کنندگان در روش ایفای نقش

 الف-معلم در مقام مسئول اجراء و هماهنگ کننده فعالیتها

ب- عده ای از شاگردان  درنقش بازیگران اصلی و یک نفر در هر کروه به عنوان کارگردان

ج-مشاهده کنندگان :بقیه شاگردان تماشاچی اند ودر پایان اجرای نمایش " ارزشیاب و تحلیل گر نمایش

 می باشند

مراحل روش ایفای نقش

1-انتخاب موضوع ( درسی یا موضوعات دلخواه)

2- نوشتن نمایش نامه: کلیه فعالیتها از شروع تا پایان را شاگردان با کمک و هدایت معلم نوشته  و

اهداف اصلی موضوع درس را در یکایک مراحل  می گنجانند

3- تعیین نقش ها  برای شاگردان بر اساس توانایی و علاقه آنان

4- تهیه امکانات و تجهیزات لازم بر اساس نمایش نامه تدوین شده  و صحنه آرایی جذاب.

5- آمادگی و تمرین مقدماتی ( حفظ نقش ها – مطالعه نمایش نامه و اطلاع از نقش دیگران- شناخت

وسایل و امکانات- تمرین به صورت متوالی)

6-اجرا کردن نمایش  در حضور شاگردان و معلم  و هدایت و کار گردانی نمایش توسط معلم  تاروش

 از اهداف دور نشود

7- بحث و بررسی و ارزشیابی  : در پایان نمایش شاگردان تماشاچی به صورت گروهی و با هدایت

معلم کلیه مراحل را بررسی و ارزشیابی می کنند و نکات مثبت و منفی آن را به معلم ارائه می دهند

در پایان  معلم با توجه به اهداف درس برای شاگردان تکلیف معین می کند

**************

3-  روش بارش یا طوفان فکری

این روش جهت تقویت زمینه های  بالقوه  خلاقیت  شاگردان  است و یکی از مسیرهای  ساخت این

فضا"به کارگیری روشهای تدریس خلاق و خلا قیت زاست.در فرایند خلایت"سه محور اصلی وجود

دارد:

1- دانش و مهارت و اطلاعات زمینه ای مناسبی در مورد موضوع شاگردان داشته باشند

2- انگیزه  درونی قوی در شاگردان وجود داشته باشد

3- تفکر خلاق داشته باشند . این بوسیله بارش  فکری و مغزی میسر می گردد

تعریف بارش فکری :

اجرای فن و گردهم آیی ای که از طریق آن"عده ای می کوشند برای یک مسئله به خصوص " با

انباشتن تمام افکار واندیشه هایی که همان جا به وسیله اعضا ارائه می گردد"راه حلی بیابند.

در این تعریف چند نکته اساسی وجود دارد :

1- بارش فکری دانش و فن گروهی است .

2- تلاش فکری و ذهنی به طور گروهی صورت می گیرد تا راه حلی به دست آید.

3- راه حلهایی برای یک مسئله یا موضوع پیشنهاد می شود.

4-- بارش فکری"نوعی حمله ذهنی به موضوع است که شرکت کنندگان واضح نظر خود را ابراز می

کنند.

قوانین لازم الاجرای روش بارش فکری

1- انتقاد از اندیشه های غلط یا صحیح افراد ممنوع است زیرا روند فعالیت کند شده و فکر افراد را به

 جای تفکر "به سوی انتقاد سوق می دهد.

2- قضاوت و ارزشیابی در مراحل بارش فکری"درمورد اندیشه و فکر اعضاع ممنوع است زیرا

وقت تلف شده واعضامتوجه عمل کرد می شوند

3-باید کمیت انیشه ها بیشتر باشد تاانیشه های خلاق بشتر شود .

4- اعضاء میتوانند نظرات دیگر اعضاء را تغییر دهند"مشابه سازی کنند و با ادغام آنها نظر جدیدی

 بدهند

5-به نظرات غیر معقول و غیر منطقی و بدیع و تازه توجه شود .

6- حضور افراد داوطلبانه و اختیاری واز روی میل و علاقه است

7- مشابه سازی نظریات آزاد است . زیرا ممکن است اندیشه های تازه و بکری به دست آید

مراحل روش بارش مغزی

الف- خلاقیت وتولید اندیشه- فعالیت اعضاء باهدایت مسئول جلسه شروع می شود  ونظرات رامنشی

 یاد داشت می کند

ب-قضاوت و ارزشیابی-نظرات مشابه ونامناسب حذف میشود ودرنهایت تعدادی نظریه به صورت

پیشنهاد ودست آورد اصلی جلسه اعلام میشود

تشکیلات جلسه بارش فکری ( مغزی)

1- رئیس گروه- برنامه ریز و هدایت گر گروه است

2- یک یا جند نفر منشی- نظریات و اندیشه های جدید را ثبت کرده و در پایان فهرست کاملی به نام

افراد  ارائه دهنده تکمیل می کند.

3- اعضاء شرکت کننده- بین 10 تا 400 نفر بر اساس دایره اطلاعات متغییر است متغیر است

4- مشاهده کنند گان- گاه عده ای در مقام مشاهده گر برجلسه نظارت کرده و برداشتها ی خود را

 یاداشت میکنند ودر ارزشیابی نظر می دهند

زمان و طول جلسه بارش مغزی

 بین 20 تا 45 دقیقه  ( بر اساس نظر دکتر سیدنی)

در پایان  معلم با توجه به اهداف درس برای شاگردان تکلیف معین می کند

4-روش مباحثه ای ( بحث گروهی)

بعضی موضوعات درسی"بر تقویت و افزایش مهارت های اجتماعی "کلامی و ارتباطی مبتنی است و

 اهداف مورد نظر بر آن دسته از مهارتهایی که ارتباطات فردی و جمعی مؤثرند"تاکید دارد.ازاین

طریق "ارتباطات و تبادل تجربیات"قدرت کلام وبداعت رادردانش آموزان تقویت  می کنند

محاسن روش مباحثه ای یا بحث گروهی

1- مفهوم مشارکت و تلاش برای شاگردان روشن می شود

2- ذهن فراگیران را پویا و فیال می کند

3- شاگردان در پایان "به دیدگاه های مشترک مورد توافق می رسند

4- معلم نقش راهنما و کنترل کننده را دارد

5- علاقه و انگیزه شاگردان افزایش یافته و تدریس کسل کننده نخواهد شد

6- با مشاهده رفتارها و بحث ها می توان توانایی های شاگردان را سنجید

7- کم رویی و خجالت شاگردان کاهش می یابد

8-عواطف دوستی شاگردان تقویت یافته وبهتر همدیگر را می شناسند

9- تفکر انتقادی د رآنان تقویت می شود

10- سایر توانایی های شناختی رشد می یابد

11- توانایی سخن گفتن و مهارت های کلامی پرورش می یابد

12- آموزش و یادگیری بر استدلال و توجیه منطقی استوار است

سازمان دهی افراد در بحث گروهی

1- معلم نقش هدایتگری را دارد- در ضمن انتخاب روش بحث گروهی" کنترل بحث ها" –شرح

وظایف شاگردان  را نیز بر عهده دارد

2-انتخاب یک شاگرد به سمت منشی و سخن گوی گروه تا روند بحث را ثبت کند ود رپایان "کلیات و

جزئیات آن رابررسی کنند

3-دانش آموزان در مقام شرکت کننده گان در بحث گروهی – اگر عدۀ شاگردان کلاس زیا د نبود بهتر

 است همه در بحث شرکت کنند " در غیر این صورت  دانش آموزانی که میل دارند انتخاب می شوند

 ( حداکثر 20 نفر)

4-در صورت نیاز دعوت از صاحبنظران

5- شخصی در سمت ناظر گروه تا بحث ها را سمت دهی کند

6- مشاهده گران بحث گروهی – در صورتی که تعداد شاگردان بیش از 20 نفر باشد  بقیه باید مشاهده

 گر بحث باشند  و سؤالات و نکته های خود رادر جریان بحث یاد داشت می کنند ودر مرحله بررسی

 و ارزشیابی سؤالات خود را مطرح می کنند تا شرکت کنندگان پاسخ دهند

مراحل یادگیری در روش بحث گروهی

مرحله اول- انتخاب موضوع بحث –( موضوع مورد توافق یا موضوع بحث انگیز )

مرحله دوم- یافتن زمینۀ مشترک برای بحث-( از طریق یک فیلم یا گردش علمی یا خواندن یک موضوع

 از کتاب و...)

مرحله سوم- بیان هدف های اموزشی و یادگیری بحث - جهت جلوگیری از هدر رفتن انرژی افراد –

گم نشدن هدف - نشستن شاگردان به صورت سمیناری و دایره ای جهت افزایش ارتباط بین آنها از

طریق تماس مستقیم چشمی

مرحله چهارم- هدایت جریان بحث و گفتگوی اصلی- معلم بعد از صحبت های معمولی و معرفی

موضوع مورد بحث " بلا فاصله باید سکوت کند و به شنونده ای خوب در آید . وظیفۀ اصلی او در

 بحث گروهی "تحلیل و ارزشیابی جریان بحث" منطق" سازمان و صحت مطالب گفته شده است

در پایان  معلم با توجه به اهداف درس برای شاگردان تکلیف معین می کند

5-روش پروژه

این روش در کسب مهارتهای اساسی  زندگی فراگیران نقش اساسی دارد درجوامع پیشرفته "یکی از

 اهداف برنامه های تعلیم و تربیت "تکوین شخصیت افراد برای کسب مهارت های اساسی زندگی است

 .در این زمینه "ارتقای قدرت مدیریت"برنامه ریزی و کنترل"از محورهای مهم به حساب می آید

ودر جهت نیل به این اهداف انتخاب اوشهای فعال تدریس زمینه های مناسب را فراهم خواهد آورد .

 در روش پروژه فراگیران مقد مات لازم را فراهم می آورند و برای انجام دادن پروژه برنامه ریزی

می کنند .وبرای اجرای صحیح آن به سازماندهی می پردازندو طبق اهداف و برنامۀ زمانی "موضوع

 واگذار شده راشرع می کنند و به اتمام می رسانند.

ویژگیهای روش پروژه

1- روش پروژه مانند واحد کار شاگردان است ولی در پروژه اول ارتباط آن با عواملی که باید مورد

مطالعه قرار گیرد معین می شود .

2-مرحله به مرحله بودن کار موجب نظم کنترل مرحله ای می شود

3- یادگیری بسیار عمیق است وپیشرفت شاگردان بسیار زیاد و کاملا محسوس است.

4- شاگردان اعتماد به نفس پیدا میکنند و بین آنها و معلم رابطۀ صحیح آموزشی بر قرار می شود

5- رفتارهای اجتماعی مانند"همکاری" تعاون"احساس مسؤ لیت"انضباط درکارها"فعالیت

"صبروتحمل عقاید مخالف در شاگردان تقویت می شود

6- مهرتهای تحقیق و پژوهش را می آموزند

7-توانایی ها گوناگون در شاگردان بروز می کند .

8- فعالیت آموزشی با میل و رغبت انجام می شود و تحمیلی نیست.

9- بسیاری از دشواری های تبیتی به دلیل فعال بودن شاگردان در ضمن اجرای این روش از بین می

رود

مراحل روش پروژه

 1- تعیین موضوع و هدف توسط معلم یا شاگردان-هدف باید به صورتی انتخاب شود که  شاگردان

بامیل بپزیرند وآن را با تکلیف روزانه اشتباه نگیرند

2- ارائه طرح –معلم باید فرصت لازم را در اختیار شاگردان قرار دهند تا شاگردان با ذوق خود طرح

 را تهیه کنند

3- اجرا- معلم نظارت کند تا شاگران طرح را اجراء کنند و بعضی در کار خود قصور نکنند و هیچ

طرحی ناتمام نماند

4- قضاوت و ارزشیابی – درپایان اجرای طرح سرگروه ها گزارش خودرا به معلم ارائه می دهند و

سایرشاگردان هم گوش می دهند و نظریات خود را ابراز می دارند ومعلم ارزشیابی و پیشنهاد خود را

 می گوید

 در پایان  معلم با توجه به اهداف درس برای شاگردان تکلیف معین می کند

مراحل روش گردش علمی

انچه که در کردش علمی به  معلمان بایدتوصیه شود:

1- تعیین موضوع و اهداف گردش علمی باطرح این سؤال که " چرا به گردش علمی می رویم ؟.که

جواب این سؤال"هدف ها و انتظارات را مشخص می کند و مو ضوعات و مفاهیم درسی را در

اولویت قرار می دهد.

2- تعیین محل گردش علمی  " با طرح این سؤال که " برای دست یابی به اهداف مورد نظر باید به

کجا برویم ؟

3- تهیه امکانات "باطرح این سؤال که " برای رسیدن به اهداف مورد نظر "به چه وسایل و امکاناتی

 نیاز داریم؟

4- سازماندهی" بر اساس توانایی ها "علایق "و وظایف  شاگردان "مسؤلیتها تقسیم شود

5- هماهنگی با اولیاء" – از اولیاء مجوز کتبی دریافت گردد تا آنان در جریان اهداف محل و نحو ۀ

 بازدید قرار گیرند

6- هماهنگی با آموزش و پرورش منطقه

7- تدوین برگه های گزارش نویسی – هدف اصلی از گردش علمی "جمع آوری اطلاعات و بررسی

پدیده های علمی است . در نتیجه" همۀ شاگردان از قبل باید با اصول گزارش نویسی"مشاهده" اندازه

گیری و روش تحقیق آشنا شوند

8-ارائه گزارش- بعد از باز گشت از گردش علمی شاگردان گزارش خود را ارائه دهند وهمۀ

شاگردان "این گزارش را ارزیابی و بررسی محتوایی کنند

گروه علوم اجتمایی متوسطه ی شهرستان کنگاور